Z historii regionu
Pierwsi mieszkańcy regionu przybyli w nasze okolice ok. 9000 lat temu wraz z pierwszymi lasami i mieszkali tu w grupach nad Drwęcą w okolicy Mszana.
Na przełomie VII i VIII w. w osadach nad Jeziorem Wądzyńskim i Niskie Brodno mieszkała ludność słowiańska przybyła prawdopodobnie z Mazowsza.
Wiek X-XIII
Na przełomie X i XI w. na granicy z Prusami powstała kasztelania z grodem w Świeciu nad Drwęcą a później w Michałowie.
W XIII w. w prawobrzeżnej części dzisiejszego powiatu brodnickiego tworzy się państwo krzyżackie, które wkrótce powiększa się o zastawioną ziemię Michałowską.
W 1298 r. powstaje miasto Brodnica oraz zamek jako siedziba krzyżackiej załogi i komtura.
Wiek XV
Zapoczątkowany wtedy okres gospodarczego rozwoju tego obszaru przerwany został przez wojny krzyżacko-polskie w I poł. XV w.
Brodnica w wyniku klęski, jakiej w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca 1410 r. doznały wojska krzyżackie, wkrótce została zdobyta przez Władysława Jagiełłę. Jego wojska opuściły region Brodnicy po podpisaniu I pokoju toruńskiego w 1411 r., by powrócić tutaj już w 1414 r. w trakcie tzw. wojny głodowej i bezskutecznym obleganiu brodnickiego zamku przez ponad trzy tygodnie.
W wyniku niezadowolenia i opozycyjnego nastawienia mieszkańców regionu wobec Krzyżaków, a cztery lata później na zjeździe w Kwidzynie w 1440 r. zostaje powołany Związek Pruski, którego efektem działania jest wzniecenie powstania i zdobycie brodnickiego zamku oraz inkorporowanie ziemi chełmińskiej i michałowskiej do Polski w 1454 r.
Między Polską i Zakonem wybucha wojna trzynastoletnia, którą kończy tzw. II pokój toruński, ale Brodnica przez 12 lat znajduje się jeszcze w rękach czeskich wojsk zaciężnych domagających się zaległej zapłaty za swoje usługi od Krzyżaków.
Wiek XVI
Wiek XVI to okres odbudowy i pomyślności gospodarczej regionu powodowany zapotrzebowaniem na płody rolne i produkty leśne.
Wiek XVII-XVIII
Czasy nowożytne to również zmiana stosunków wyznaniowych w regionie. Popularność zyskały nauki Lutra, czemu sprzyjały postawy niektórych brodnickich starostów znanych z sympatii do ewangelicyzmu. Wśród wielu znakomitych starostów, którzy obejmowali brodnickie dobra, szczególne miejsce zajmują kobiety królewskiego rodu. Najciekawszą z nich była królewna Anna Wazówna, władająca starostwem w latach 1605 - 1625. Jej zasługą jest m.in. hojny i gorliwy protektorat nad ówczesnymi uczonymi i pisarzami. W związku z obchodami 400-lecia objęcia brodnickiego starostwa przez królewnę i 380 rocznicę jej śmierci 10 listopada 2005 r. przed Pałacem Anny Wazówny odsłonięto jej pomnik.
Okres rozwoju przerwały wojny szwedzkie, którym towarzyszyły zniszczenia, obciążenie finansowe na rzecz wojsk, epidemie i wyludnienie. Szwedzi okupowali Brodnicę w 1628, 1655-1659 i 1703-1705.
W 1707 r. miasto zajęli Rosjanie, rok później ludność zdziesiątkowała dżuma.
W okresie wojny siedmioletniej w latach 1758 i 1763 ziemię michałowską przemierzały wojska pruskie, co przyniosło dalszy upadek gospodarczy i ubożenie mieszkańców.
Od 1768 r. na ziemi michałowskiej walczyli konfederaci barscy.
W 1772 r. w następstwie rozbiorów Polski powiat michałowski znalazł się w prowincji Prus Zachodnich.
Wiek XIX
Pruskie panowanie na tych terenach przerwały wojny napoleońskie. Po koniec 1806 r. do powiatu michałowskiego wkroczyły wojska francuskie. W styczniu 1807 r. przez dwa dni w Brodnicy przebywał Napoleon Bonaparte. Pomiędzy Brodnicą a Gorczenicą obozowało ok. 30 tys. żołnierzy francuskich. W rejonie Górzna doszło do ich starcia z wycofującymi się Prusakami.
Po traktacie tylżyckim w 1807 r. powiat michałowskie stał się częścią Księstwa Warszawskiego, ale już w 1813 r. ziemia michałowska została zajęta przez wojska rosyjskie. Po upadku Księstwa Warszawskiego przeszła ponownie pod władzę Prus, a po kongresie wiedeńskim znalazła się w Prusach Zachodnich.
W 1818 r. doszło do podziału dawnego powiatu michałowskiego. Część północną włączono do powiatu lubawskiego, natomiast południową nazwano powiatem brodnickim. Do kolejnej korekty jego granic doszło w 1889 r., kiedy kilka miejscowości z niego wyłączono na rzecz nowo powstałego powiatu wąbrzeskiego.
Okres zaborów cechował się rozwojem gospodarczym regionu, rozwinęła się wtedy infrastruktura rolnicza i sieć komunikacyjna. Był to też czas intensywnej kolonizacji przez Niemców, prób germanizacji i często represji wobec Polaków.
>Mieszkańcy ziemi michałowskiej byli świadkami dramatycznego epilogu powstania listopadowego. Tu 5 października 1831 r. przekroczył granicę pruską i złożył broń kilkudziesięciotysięczny korpus wojsk powstańczych pod wodzą gen. dyw. Macieja Rybińskiego.
W okresie „Wiosny Ludów” w 1848 r. nastąpiło wyraźne ożywienie ruchu narodowego. W 1863 r. wielu mieszkańców ziemi michałowskiej wspierało toczące się za niedaleką granicą powstanie styczniowe. Organizowano transporty broni i zaopatrzenia, stąd też wyruszyli liczni ochotnicy do oddziałów powstańczych.
Większe sukcesy jednak niż na płaszczyźnie militarnej polski ruch patriotyczny odnosił w regionie walcząc drogą pokojową o rozwój świadomości narodowej. W 1861 r. Ignacy Łyskowski z Mileszew i Natalis Sulerzycki z Piątkowa założyli w Brodnicy Towarzystwo Rolnicze Ziemi Michałowskiej służące podniesieniu kultury rolnej. Miało ono też zapobiegać upadkowi i przechodzeniu w niemieckie ręce polskich gospodarstw. W następnym roku przedstawiciele miejscowej inteligencji powołali w Brodnicy Spółkę Pożyczkową dla rzemieślników z miasta i okolicy. Był to pierwszy na Pomorzu polski bank spółdzielczy. Osiągnięcia Ignacego Łyskowskiego jako polityka, publicysty i działacza społecznego znacznie wykraczały poza wymiar lokalny.
Wiek XX
Powiat brodnicki wrócił w granice Polski w styczniu 1920 r. Wyzwolenia dokonały oddziały Wojska Polskiego należące do, dowodzonego przez gen. broni Józefa Hallera, Frontu Pomorskiego. Ale już w sierpniu tego samego roku Brodnica i znaczna część powiatu została opanowana przez nacierającą Armię Czerwoną. Dalsze jej postępy na tym terenie zostały wstrzymane w toku stoczonej 18 sierpnia 1920 r. „bitwy pod Brodnicą”, niebagatelnego wycinka wydarzeń odwracających bieg całej wojny polsko-radzieckiej.
Należący do województwa pomorskiego powiat brodnicki nie utracił w okresie międzywojennym swego rolniczego charakteru. Kilkakrotnie zmienił się przebieg granic powiatu. Najpoważniejszą zmianą było włączenie terenów z dotychczasowej wschodniej granicy części z Lidzbarkiem Welskim do powiatu działdowskiego.
Z wybuchem wojny, we wrześniu 1939 r. 67 pułk piechoty, któremu w czerwcu 1924 r. Prezydent RP Stanisław Wojciechowski wręczał na brodnickim rynku sztandar, wymaszerował na front ze swoich koszar w Brodnicy. Po walkach na ziemi chełmińskiej w pierwszych dniach września zaczął przedzierać się w kierunku Warszawy.
Wojska niemieckie wkroczyły do Brodnicy 7 września. Władze okupacyjne przywróciły granice powiatu sprzed 1920 r. Wcielono go do Rzeszy, do Okręgu Gdańsk - Prusy Zachodnie. Teren ten był dość ważnym elementem struktur polskiego podziemia. Pierwsza organizacja konspiracyjna zawiązała się w Brodnicy już jesienią 1939 r.
Okres okupacji niemieckiej, który pozostawił rozsiane na mapie powiatu liczne miejsca martyrologii, zakończył się w styczniu 1945 r. wkroczeniem wojsk radzieckich. Obok wyzwolenia spod hitlerowskiej okupacji przyniosło ono dla miejscowej ludności także zniszczenia, aresztowania i deportacje. W 1945 r. został przywrócony podział administracyjny. Tak jak w 1939 r. powiat brodnicki obejmował 12 gmin wiejskich i 2 miejskie (Brodnicę i Górzno). Dopiero utworzenie powiatu golubsko-dobrzyńskiego w 1956 r. spowodowało odłączenie dawnej gminy Wrocki. W okresie powojennym, podobnie jak i w poprzednich epokach, status ośrodka nie tylko administracyjnego, ale również gospodarczego i kulturalnego powiatu dzierżyła Brodnica. Istotną zmianą było wtedy uprzemysłowienie, odgrywające coraz bardziej znaczącą rolę w rozwoju miasta i regionu.
W 1975 r. na skutek zmian dokonanych w podziale administracyjnym kraju powiat brodnicki przestał istnieć, a należące do niego gminy włączono do województwa toruńskiego. Ostatnia reforma administracyjna spowodowała od stycznia 1999 r. powrót powiatu brodnickiego na mapy jako części województwa kujawsko-pomorskiego. W roku 2009 powiat brodnicki obchodził więc swoje dziesiąte urodziny.
